FARKLI YETENEK ALANLARI
lSözel Yetenek
lSayısal Yetenek
lSoyut Kavrama Yeteneği
lMekanik Yetenek
lMekansal Yetenek
SÖZEL YETENEK
lSözel yetenek; Okuma, yazma dinleme ve konuşmayla ilgili bir yetenek alanıdır.
lSözel yetenek ; konuşma ve yazma dilinde kelimeleri etkili ve akıllıca kullanma kapasite ve yeteneği olarak da kabul edilmektedir.
lSözel yetenek aynı zamanda dili etkili bir biçimde kullanma, kelimelerle ve seslerle düşünme, dildeki kompleks anlamları kavrayabilme, dildeki farklı yapıları fark edebilme, yeni yapılar oluşturabilme, farklı dilsel kalıplarla ilgilenme becerisidir.
lSözel yeteneği yüksek olan kişiler; sözcüklerin sırasını ve anlamını anlayabilme, başkalarına bir şeyleri açıklama ve öğretebilme, sözcükler yoluyla espri yapma, ikna edici konuşabilme ve yazabilme, anımsayabilme ve çağrışım yapabilme özelliklerine yüksek düzeyde sahiptirler. Aktif sözcük dağarcıkları çok zengindir.
lDil yeteneği yüksek olan bir öğrenci; Türkçe,sosyal bilgiler,yabancı dil, Turizm, Vatandaşlık, Tarih, Psikoloji, Coğrafya derslerinde başarılı olabilir. Ayrıca bireyin dil yeteneği olması Matematik, Biyoloji, Fizik,Kimya derslerindeki başarıyı da olumlu etkiler.
lGenel olarak ; şair, yazar, gazeteci, politikacı,psikolog, yönetici, uluslar arası ilişkiler uzmanı ve avukatların sözel yeteneklerinin yüksek olduğu kabul edilir.
SAYISAL YETENEK
lSayısal yetenek, rakamlarla çalışma,basit sayısal problemleri hızlı ve doğru bir biçimde ele alma, sayılarla ifade edilen problemleri çözebilme, sayısal kavramları daha çabuk öğrenebilme ve sayılarla akıl yürütme gücü olarak tanımlanabilir.
lSayısal akıl yürütme, bütün etmenleri dikkate alarak düşünüp akılcı bir sonuca ulaşma sürecidir. Bir konuda akıl yürütenler, o konuda yeterli düzeyde bilgi sahibidir ve yeni karşılaştığı durumu tüm boyutlarıyla inceler, keşfeder, mantıklı tahminlerde, varsayımlarda bulunur, düşüncelerini gerekçelendirir, bazı sonuçlara ulaşır, ulaştığı sonucu açıklayabilir ve savunabilir.
lYine sayısal akıl yürütme; matematik sayıları, işlemleri, cebiri, geometriyi, orantıyı ve daha birçok konuyu öğretirken doğası gereği örüntüleri keşfetmeyi, akıl yürütmeyi, tahminlerde bulunmayı, gerekçeli düşünmeyi, sonuca ulaşmayı sağlamaktadır. Bu nedenlerle sayısal yetenek; mantık, soyutlamalar, nedenleme, numaralar ve eleştirel düşünmeyle ilgilidir.
lSayısal yeteneği yüksek olan öğrenciler; matematiksel işlemleri zihinden kolayca yapabilirler, rakamlarla ilgili işlemleri yapmaktan hoşlanırlar, nesnel geçeklikten hareketle gene nesnel gerçekliği anlayabilir, onu biçimlendirmek için soyutlanan kavramları ve bu kavramlar arasındaki neden-sonuç ilişkileri kolaylıkla kurabilirler. İlgilendikleri alanda derinlemesine çalışmaktan hoşlanırlar.
lSayısal yeteneği yüksek olan öğrenciler gelecekte tıp, mühendislik, iktisat, ekonomi, finans alanlarında başarılı olabilirler.
SOYUT KAVRAMA
lSoyut Kavrama testi, sözel ve sayısal yetenek testleri gibi genel yetenekle bağlantılı bir testtir. Şekiller arasındaki soyut ilişkileri algılama yeteneğini içerir. Testi alan bireylerden bir seri birbirini izleyen şekil dizisini izlemesi gereken son doğru şekli bulması istenir. Bu sorularda bireyler, şekillerin değişme ilkelerini bulur ve bu ilkelere göre tamamlayıcı şekli belirler.
lBu test ile tüm çalışanların görsel materyallere dikkat etme, algılama, yorumlama özellikleri ölçümlenmektedir. Soyut kavrama yeteneği aynı zamanda, sözel ve sayısal veri gerektirmeyen pratik bilişsel yeteneği ölçümlemektedir. Sözel ve sayısal ifadelere dayalı olmadığı için, kültürden arınmış testler sınıfına girmektedir.
lŞekilleri ayrıntıları ile algılayabilme, şekiller arasındaki benzerlikleri ve farkları görebilme gücünü yansıtan bu yetenek, teknik alanlarda, mühendislik alanında ve plastik sanatlar alanında başarı için gerekli ise de,tüm meslek alanları için soyut kavrama yeteneği gerekli bir yetenek özelliğidir.
ZEKANIN ÖGELERİ
lDikkat
lAlgı
lBellek
lKısa süreli bellek
lUzun süreli bellek
lBilişsel yaratıcılık
lAkıl yürütme(eleştirel düşünme)
lDikkat, algı ve kısa süreli bellek daha çok somut zeka olarak kabul edilir.
lUzun süreli bellekten itibaren kavrama başlar. Onunla birlikte sentez ve akıl yürütme süreçleri soyut zekayı oluşturur.
SOYUT KAVRAMA
lSözel ve sayısal yetenekte de soyut düşünme becerisi vardır.
lŞekillere dayalı soyut düşünebilme yetisi, soyut kavrama yeteneğidir.
lSoyut algılama yeteneği yüksek olan kişilerin problemleri algılamaları çok çabuk olur. Yine çok kısa bir zaman içinde problemin olası tüm çözüm yollarını düşünür, probleme yine kısa zaman içinde pratik bir çözüm yolu bulabilir. Bir bilgiyi ezberlemektense onu hazır bulup kavramayı tercih ederler.
lSoyut kavrama yeteneğinin içine; zihinde kavramlar oluşturma, bu kavramlardan yola çıkarak yaratıcı yeni kavramlar, bilgiler oluşturabilme ve oluşturulan bu yeni bilgilerle problem çözebilme süreçleri bulunmaktadır. Aslında bu özellikler; sözel ve sayısal yetenek alanları içinde de bulunmaktadır. Ancak soyut kavrama yetenek testleri, bu özellikleri eğitimden bağımsız şekiller yardımıyla yapabilme gücünü ölçmektedir.
MEKANİK YETENEK
lMekanik yetenek; Fizik ve mekanik ilkeleri anlama, bir makinenin işleyişindeki ilkeyi kavrayabilme; makinenin parçaları arasındaki ilişkiyi görebilme; makine desenleri çizebilme veya makineyi geliştirici yaratıcı fikirler üretebilme gücünü ifade eder.
lMekanik yeteneği yüksek olan kişiler, el araçları ve makinelerle uğraşmaktan, bunlara ilişkin sorunları çözmekten, tamir sürecinden hoşlanırlar. Mekanik yetenek becerisine sahip kişiler mekanik problemleri çözmede pratik zekalarını daha iyi kullanabilmektedir. Aynı zamanda pek çok mekanik parçayı yaratıcı bir fikirle bir araya getirerek, farklı amaçlara hizmet eden yeni aletler, makineler geliştirebilirler. Çocukluk yıllarında kendini gösteren bu yetenek, bozulan bir oyuncağı tamir ederken, yap-boz türü oyuncaklarla uğraşırken yoğun biçimde kullanılır. Daha sonraki yıllarda ise, genci teknik alanlardaki mühendislik alanlarına doğru yönlendirir.
lMekanik yetenek testleri; genel olarak günlük yaşamdan alınmış resimlerle ifade edilmiş problemlerden oluşmuştur. Her bir resmin içinde mutlaka bir mekanik kanun ve ilke bulunmaktadır. Testi alan kişiden; bu ilke ve kanunu kullanarak, olaya transfer ederek, problemi doğru bir biçimde çözmesi beklenir.
lTeknik mühendislik –teknisyenlik ve endüstriyel tasarım alanında çalışanlarda bu yeteneğin çok güçlü olması gerekir
MEKANSAL ALGI YETENEĞİ
lMekansal Algı yeteneği, bilişsel yetenekler içinde önemli bir yere sahip olan 3-boyutlu algılamayı içermektedir. Cisimlerin uzay içerisinde ve de birbirlerine göre ilişkilerinin algılanıp doğru bir şekilde değerlendirilmesini içerir.
lGörsel- duyusal uyaranlar yolu ile bilgi edinme ve bu bilginin işlenip yorumlanması olarak tanımlanan görsel algı , obje tanıma , görsel ayırt etme , görsel şekil-zemin ayırt etme , görsel tamamlama , mekansal ilişkiler ve görsel sıraya koyma gibi öğelerden oluşmaktadır. Görsel ayırt etmede ; nesne grubunu büyüklük, renk ve şekil gibi benzer ve farklı özelliklerine göre tanıma önemlidir.
lGörsel şekil-zemin ayırt etme; bir bütünün önemli bir parçasına odaklanma yeteneğidir Görsel tamamlama; bir nesneyle ilgili tüm uyaranlar olmamasına rağmen, o nesnenin tanınmasını içerir bir başka deyişle parça ile bütün arasındaki ilişkinin anlaşılmasıdır. Mekansal ilişkiler; şeklin konumunun algılanması ve çevresindeki şeylere göre mekansal ilişkisinin algılanmasıdır. Görsel sıraya sokma ise; nesneleri görsel olarak doğru sırada ve düzen içinde görebilmedir.
lMekansal algı yeteneği; uzaysal biliş kavramı ile benzer anlamlara sahiptir.
lUzaysal biliş nesnelerin zihinsel olarak ters yüz edilmesini, değişimlenmesini, imgeleme yeteneğini ve bunlarında ötesinde görselleştirme yeteneğini içermektedir.
lMekansal algı yeteneği; cerrahlıkta, diş hekimliğinde, mimarlıkta, endüstriyel tasarımda veya görsel sanatlar alanında çalışmak isteyen öğrenciler için en gerekli bir yetenek alanıdır.
